Kompleksowa terapia dzieci z autyzmem - główne założenia Programu SOTIS
Małgorzata Chmielewska, Anna Maciejczuk
Co rozumiemy pod sformułowaniem Kompleksowość Terapii?
Kompleksowość w terapii to zintegrowane podejście łączące w sobie różnorodne oddziaływania terapeutyczne, w tym psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne i rehabilitacyjno-stymulacyjne, mające na celu całościową pomoc, nie tylko dziecku z autyzmem, lecz także całej jego rodzinie i osobom z nim współpracującym.
Dlaczego kompleksowe podejście powinno być otwarte?
Otwartość podejścia kompleksowego oznacza: możliwość rozwijania go w miarę nabywania nowej wiedzy i doświadczenia, uzupełnianie go o elementy niezbędne dla konkretnego dziecka i możliwość indywidualnego traktowania każdego z podopiecznych. W Programie SOTIS wykorzystujemy naszą wiedzę i doświadczenie z certyfikowanych szkoleń w wiodących metodach terapeutycznych, m.in. podejściu rozwojowym TEAACCH, elementach podejścia behawioralnego i podejść społecznych oraz wielu innych. Inspiracją dla nas są również nasze kontakty międzynarodowe.
Dlaczego rodzina pełni kluczową rolę w terapii?
Dziecko przebywa na terenie ośrodka zaledwie kilka godzin dziennie. Pozostały czas spędza z rodziną: rodzicami, dziadkami, rodzeństwem, czasem wolontariuszami czy opiekunkami. Aby terapia była skuteczna, rodzina i osoby współpracujące muszą aktywnie w niej uczestniczyć, rozumieć, co dzieje się z dzieckiem, umieć z nim pracować, na bieżąco śledzić jego postępy i wykorzystywać je poza ośrodkiem. To dzięki rodzinie umiejętności dziecka mogą zostać przeniesione do domu, a następnie na plac zabaw, do przedszkola, na czas zakupów w sklepie czy wizyty u lekarza.
Sfery oddziaływań w terapii autyzmu
Podstawą Programu SOTIS jest nawiązanie bezpiecznej, pełnej akceptacji i zrozumienia, ale jednocześnie jasnej i przewidywalnej relacji z dzieckiem. Terapeuta jest nie tylko nauczycielem dziecka, lecz także jego przyjacielem i „kompanem” w zabawie; rozumie jego potrzeby i trudności, akceptuje dziecko, jego tempo nauki, pomaga mu i jednocześnie wspiera w rozwoju.
Jednym z elementów nawiązywania relacji jest zabawa, która stanowi również nieodłączny element rozwoju emocjonalnego dziecka. Zabawa pokazuje, że kontakt z drugim człowiekiem jest przyjemny, interesujący i daje wiele radości. To dzięki niej rozwijamy zainteresowania i zasoby dziecka. Poprzez zabawę dziecko poznaje świat i uczy się panujących w nim reguł.
Kolejnym elementem Programu SOTIS, są oddziaływania stymulacyjne mające wpływ na funkcje neurofizjologiczne, sensoryczne i sposób przetwarzania bodźców. Stymulacja sensoryczna usprawnia integrację doznań zmysłowych, redukuje również napięcie i obniża liczbę zachowań trudnych. Zmniejsza także liczbę zachowań stereotypowych i autostymulacyjnych, tak często występujących u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zwiększa też świadomość własnego ciała oraz poprawia koordynację i sprawność ruchową.
Niezwykle istotną sferą oddziaływania jest również edukacja. Ma ona na celu rozwijanie mocnych stron dziecka i wyrównywanie jego deficytów. Obszary, które wymagają szczególnego zaopiekowania, to między innymi: umiejętności uczenia się i koncentracji uwagi, naśladowanie, motoryka mała, koordynacja wzrokowo-ruchowa i zdolności przestrzenne, percepcja, czynności poznawcze i rozumienie mowy, mowa i komunikacja, umiejętności przedszkolne i wczesnoszkolne, twórczość i ekspresja przez ruch, samoobsługa i kompetencje społeczne, a także sprawność fizyczna.
W Programie SOTIS, szczególnie dużą wagę przywiązujemy do nauki mowy i komunikacji. Naszym celem jest wyposażenie dziecka w narzędzia pozwalające mu na dokonywanie wyboru i samostanowienia o sobie. Równolegle z ćwiczeniami logopedycznymi pracujemy nad wzbudzeniem i zrozumieniem intencji komunikacyjnej. Chcemy, by nasze dzieci nie tylko mówiły, ale przede wszystkim komunikowały się, chcemy, by rozumiały, jak ważna i przyjemna może być rozmowa z drugim człowiekiem.
Nietypowe i często dość trudne dla otoczenia zachowania, są wpisane w specyfikę osób z autyzmem. My się ich nie boimy! Wiemy, że każde z nich pełni jakąś funkcję, ma znaczenie i służy przekazaniu nam informacji. W PROGRAMIE SOTIS, staramy się zrozumieć dziecko i jego zachowania, szukamy przyczyn i rozwiązań. Dzięki specjalnym strategiom rozładowywania napięcia, nasze dzieci dzień po dniu uczą się nad sobą panować, nabywają umiejętności pozwalające im radzić sobie z trudnościami i lepiej rozumieć otaczający je świat. Stają się coraz bardziej świadome własnych potrzeb, preferencji, lepiej rozumieją siebie i innych.
Kiedy myślimy o przyszłości naszych podopiecznych, na pierwszy plan zawsze wysuwają się samodzielność i kompetencje społeczne. Mając pod swoją opieką zarówno dzieci, nastolatków, jak i dorosłych wiemy, że to właśnie ta sfera wyznacza ich życiową drogę. Zależy nam, żeby wyrośli na jak najbardziej samodzielnych dorosłych, by potrafili pracować, zatroszczyć się o siebie i najbliższe otoczenie. Marzy nam się, aby jak najwięcej naszych podopiecznych założyło własne rodziny.
Kolejnym ważnym elementem Programu SOTIS są relacje rówieśnicze. Dziecko z autyzmem także w tym obszarze ma specjalne potrzeby. Z jednej strony wiemy, jak bardzo ich potrzebuje, z drugiej widzimy, jak ogromną sprawiają mu trudność. Dlatego właśnie stałym elementem zajęć jest terapia grupowa. Dzięki tym zajęciom dzieci uczą się komunikacji i zabawy z rówieśnikami, poznają zasady zachowania i funkcjonowania w grupie.
Kompleksowość Programu SOTIS obejmuje także rozwój ruchowy dziecka, zwiększenie świadomości własnego ciała, poprawę praksji i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dzięki ćwiczeniom i wysiłkowi fizycznemu nasi podopieczni znajdują upust swojej energii, czują się silni i sprawni, nie boją się wyzwań, lepiej koncentrują się na zadaniach i są spokojniejsi.
Dużym wyzwaniem dla rodziców jest także organizacja czasu wolnego dla ich dzieci. To kolejny punkt, w którym zaangażowanie i współpraca z rodzinami stanowią podstawę oddziaływań. Dzięki dobrej znajomości programu terapeutycznego rodzice z łatwością mogą aranżować zabawy i bloki samodzielnej pracy. Ważne, by dziecko w tym czasie wykorzystywało zdobytą wiedzę, by poszerzało repertuar zachowań i aktywności, by przenosiło wszystkie umiejętności na środowisko domowe i czerpało z nich radość.
Dodatkowym elementem kompleksowej terapii jest często także racjonalnie stosowana (po zdiagnozowanej przez lekarzy potrzebie) dieta i farmakoterapia. Znając specyficzne potrzeby naszych podopiecznych, chętnie współpracujemy z rodzicami, którzy je stosują. Wspieramy ich i dopingujemy. W miarę możliwości ułatwiamy kontakt i nawiązujemy współpracę ze specjalistami w tych dziedzinach.
Program SOTIS to prawie 10 lat doświadczeń w intensywnej terapii dzieci z autyzmem. Jako nieliczni w kraju mamy szerokie kontakty międzynarodowe i prowadzimy programy naukowo-badawcze. Prezentujemy nasze osiągniecia w kraju i za granicą. Program SOTIS jest superwizowany przez zewnętrznych ekspertów i nieustannie rozwijany przez powołane w tym celu zespoły merytoryczne. A wszystko w jednym celu – aby terapia dzieci z autyzmem była jak najskuteczniejsza!
